Borderline

Iemand met borderline, ook wel een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) genoemd, kan zich op veel verschillende manieren gedragen. Daarom is borderline soms moeilijk te herkennen. Mensen met borderline zijn vaak onvoorspelbaar, impulsief en hebben sterke stemmingswisselingen. Soms kan het lijken alsof iemand met borderline twee persoonlijkheden heeft. Lees meer over de kenmerken, oorzaken en gevolgen van borderline, ook voor de omgeving.

Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op: 19 februari 2024

Wat is borderline?

Iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft last van sterke wisselingen in zijn of haar stemming, gedrag en gedachten. Diegene vindt het moeilijk om emoties onder controle te houden en hij/zij voelt zich vaak instabiel. Daardoor kunnen mensen met borderline (ook voor zichzelf) soms onvoorspelbaar reageren en impulsief zijn, maar ze kunnen zich ook heel vlak voelen.

Een borderliner heeft een vertekend zelfbeeld. In de meeste gevallen worden ze overspoeld door negatieve gedachten. Ze zijn ervan overtuigd dat mensen hen niet leuk vinden. Ze voelen zich regelmatig afgewezen en daarom houden ze vaak afstand. Hierdoor vinden ze het moeilijk om stabiele relaties op te bouwen. Toch, als het ze lukt om een relatie op te bouwen, is een borderliner bang dat ze in de steek worden gelaten. Ze kunnen heel sterk emotioneel reageren als dit dreigt te gebeuren.

In Nederland hebben ongeveer 150.000 tot 200.000 mensen de officiële diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis. Ongeveer 75% daarvan is vrouw. Het werkelijke aantal mensen met borderline is misschien wel twee keer zo groot, omdat borderline niet altijd wordt herkend.

Symptomen borderline

Borderline heeft meerdere kenmerken. Mensen met borderline kunnen heel snel van blij naar verdrietig of boos gaan en het is moeilijk voor hen om vriendschappen te maken en behouden. Omdat ze vaak in uitersten denken, hebben ze intense relaties die meestal niet lang duren: bij hen is het alles of niets. We zetten vijf veelvoorkomende kenmerken van borderline op een rijtje.

• Stemmingswisselingen. Bij iemand met borderline kan het humeur en gedrag zo omslaan. Ze ervaren bijvoorbeeld intense woede, extreem geluk of een periode van angst. Mensen met borderline hebben moeite om hun emoties onder controle te houden en zijn onvoorspelbaar.
• Een patroon van onzekere en intense relaties. Het ene moment vinden ze iemand fantastisch, voelen ze zich intens verbonden en plaatsen ze diegene op een voetstuk. Het volgende moment zijn ze woedend op de ander en kleineren ze diegene. Iemand met borderline heeft over het algemeen moeite met het onderhouden van lange relaties en vriendschappen.
• Impulsief gedrag. Mensen met borderline kunnen bijvoorbeeld plotseling en zonder nadenken roekeloos geld uitgeven, te veel alcohol- en/of drugs gebruiken, gevaarlijk rijden, eetbuien hebben, gokken, wisselende seksuele contacten hebben en zichzelf beschadigen. Meestal is dit om met emotionele pijn om te kunnen gaan of uit angst voor verlating.
• Een verstoord zelfbeeld. Je weet niet goed wie je bent en wat je voelt. Iemand met borderline kan een heftig gevoel van leegte ervaren, zich waardeloos voelen en het moeilijk vinden om geen doel te hebben in het leven.
• Verlatingsangst. Mensen met borderline hebben vaak een intense angst om verlaten of afgewezen te worden. Ze kunnen er alles aan doen om te voorkomen dat iemand hen in de steek laat, wat kan zorgen voor moeilijkheden in relaties.

Iedereen ervaart een borderline persoonlijkheidsstoornis anders. Als jij of iemand die je kent worstelt met deze symptomen, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken. Bel met ons psychologisch verwijsteam voor advies in jouw situatie via 085 4014720.

Oorzaak borderline

Een borderline persoonlijkheidsstoornis kan ontstaan door een combinatie van biologische, psychische en sociale factoren. Je hebt meer kans op borderline als het in de familie voorkomt; erfelijkheid speelt een rol. Het kan dat je er aanleg voor hebt, omdat jouw hersenen anders prikkels verwerken. Hierdoor kan het zijn als je anders denkt, voelt en reageert dan andere mensen. Ook kan trauma en onveilige hechting invloed hebben op de ontwikkeling van borderline. Bijvoorbeeld als je in je jeugd mishandeling, seksueel misbruik of een scheiding van je ouders hebt meegemaakt.

Borderline en relaties

Borderline is moeilijk te herkennen, omdat het gedrag vooral naar voren komt in intieme relaties – en die hebben mensen met borderline vaak weinig. Toch kan je als ouder, kind, goede vriend en partner duidelijk een kant van iemand zien die soms verborgen blijft voor de buitenwereld. Dit kan erg moeilijk zijn om mee om te gaan. Belangrijk is om in het contact duidelijk grenzen te stellen en op te komen voor je eigen gevoelens en behoeften.

In een relatie met iemand met borderline weet je nooit waar je aan toe bent en de sfeer kan makkelijk omslaan. Iemand vindt je eerst geweldig, maar één verkeerde opmerking en de poppen zijn aan het dansen. Mensen met borderline hebben vaak heftige relaties die kort duren, terwijl ze eigenlijk niet goed alleen kunnen zijn. Ze hebben hoge verwachtingen van zichzelf en anderen, en raken daarom snel teleurgesteld. Ze verbreken sneller dan gemiddeld relaties.

Borderline en liegen

Het komt vaak voor dat mensen met borderline moeite hebben met eerlijk zijn. Niet omdat ze anderen opzettelijk willen bedriegen, maar omdat ze zichzelf willen beschermen tegen afwijzing of proberen om te gaan met hun complexe gevoelens. Het liegen is dus niet per se een van de kenmerken van borderline en ook niet iedereen die borderline heeft liegt.

Gevolgen borderline

Naast de gevolgen die je ondervindt omdat je maar moeilijk contacten kan leggen en onderhouden, kost het veel energie en stress als je gevoelens en het idee over wie je bent steeds alle kanten op gaan. Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis ervaren dan ook vaak stress gerelateerde lichamelijke klachten, angstklachten en somberheid. Bovendien hebben veel mensen met borderline ook nog een andere persoonlijkheidsstoornis en vaker last van een posttraumatische stressstoornis (PTSS) of een eetstoornis. Daarnaast heeft iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis een veel grotere kans op een verslaving. Tot slot vertonen sommige mensen met borderline zelfbeschadigend gedrag, zoals snijden of branden, of worstelen ze met suïcidale gedachten.

Maak je je zorgen om suïcidale gedachten bij jezelf of een ander? Bespreek dit met een professional van het team van 113. Op werkdagen kan je hen tussen 10.00 en 16.00 uur bereiken op 020 311 3888 en buiten die tijden op 0900-0113 of via hun chat.

Behandeling bij borderline

Er zijn verschillende therapievormen die kunnen worden ingezet om een borderline persoonlijkheidsstoornis te behandelen. De juiste behandeling leidt vaak tot minder klachten en soms zelfs tot volledig herstel. Welke therapie (of combinatie van behandelvormen) voor jou werkt, ligt aan de ernst van je klachten en je persoonlijke omstandigheden. Enkele veelgebruikte behandelvormen bij borderline zijn dialectische gedragstherapie, mentalization based treatment (MBT), schematherapie en acceptance and commitment therapy (ACT).

Ook als je problemen ervaart door de omgang met iemand met borderline kan je in therapie. Samen met een psycholoog kan je bijvoorbeeld werken aan het herstellen van je zelfvertrouwen.

Hoe kunnen wij jou helpen?

Heb jij last van klachten die horen bij borderline? Of ga jij gebukt onder het ingewikkelde gedrag van iemand in jouw directe omgeving? Bel vandaag nog vrijblijvend naar 085-4014720 of plan hier jouw adviesgesprek in en hoor wat we voor jou kunnen betekenen. Bij ons kan je binnen een week al aan de slag. Onze psychologen helpen je graag.